چرا تراکم‌ فروشی در شهر بحران‌زاست؟/ رویکرد انتقال حق توسعه، شمشیری دو لبه ا‌ست

محمدصالح شکوهی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران گفت: درحال حاضر شهرداری‌ها تا حداکثر سقفی که بتوانند در هر نقطه‌ای اجازه ساخت می‌دهند، بنابراین دیگر جایی در شهر باقی نمانده که بتواند هدف انتقال توسعه باشد. برای مثال منطقه ۲۲ در غرب تهران ظرفیت خوبی است که ما به جای آنکه بدون برنامه‌ریزی ساخت‌وساز کنیم، در جهت کاهش تراکم بخش‌های متراکم‌تر شهر، از آن‌ها استفاده کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت گفت: شورای عالی معماری و شهرسازی باید چهارچوبی را برای شهرداری‌ها تعریف کند تا امکان انتقال حق توسعه خارج از آن چهارچوب وجود نداشته باشد؛ در غیر این صورت پیشنهاد اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس در خصوص انتقال حق توسعه، به شکل جدیدی از تراکم‌فروشی تبدیل خواهد شد.

مرکز پژوهش‌های مجلس اخیرا طی گزارشی به اهمیت و نقش رویکرد انتقال حق توسعه در تحقق‌‌‌پذیری طرح‌‌‌های توسعه شهری پرداخته است. براساس این گزارش، «انتقال حق توسعه» یا TDR رویکرد مناسبی برای انتقال تراکم یا جلوگیری از افزایش تراکم و توسعه در مناطقی از شهر مثل بافت‌های تاریخی و اراضی کشاورزی و باغ‌هاست که نیاز به حفاظت بیشتر دارند. عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ضمن اشاره به کارآمدی این رویکرد در توسعه متوازن سکونت شهری، از خطر تبدیل شدن این طرح به شکل جدیدی از تراکم‌فروشی گفت.

محمدصالح شکوهی، عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران در توضیح کارایی انتقال حق توسعه در حفاظت از اراضی ارزشمند شهری گفت: در انتقال حق توسعه، حق تراکم ساخت مجاز از مناطقی مثل بافت تاریخی یا باغ‌ها، به مناطق کم برخوردارتر منتقل می‌شود. با این کار، مناطق کم برخوردار، هدف توسعه قرار می‌گیرند و بافت‌های تاریخی و باغ‌ها هم حفظ می‌شوند. شیوه‌ی اجرا به این صورت است که باغ‌ها تحت تملک شهرداری و مدیریت شهری درمی‌آیند و در مقابل زمینی که هدف توسعه است به مالک باغ تحویل داده می‌شود.

شکوهی در توضیح فرصت‌ها و تهدیدهای انتقال حق توسعه بیان کرد: موضوع انتقال حق توسعه می‌تواند در آینده مورد توجه نظام برنامه‌ریزی کشور باشد. پژوهشی که روزهای اخیر توسط مرکز پژوهش مجلس انجام شده، برای زمینه‌سازی حقوقی جهت تحقق این طرح، شروع خوبی است. با این حال چند ملاحظه‌ی جدی وجود دارد که باید از همان ابتدا در شیوه‌ی جدید برنامه‌ریزی کشور به آن توجه کرد.

چراکه رویکرد انتقال حق توسعه، شمشیری دو لبه ا‌ست؛ اگر بدون برنامه‌ریزی سراغ انتقال حق توسعه برویم، باعث تخریب بیشتر زمین‌های توسعه نیافته می‌شود. برای مثال ممکن است باعث شود مناطق کشاورزی و باغ‌های اطراف شهر هم ازبین بروند. ولی درصورتی که برنامه روشن و مصوبی وجود داشته باشد می‌تواند منافع عمومی را تامین کند.